Nieswoiste zapalenia jelit (IBD) to grupa przewlekłych chorób zapalnych dotyczących przewodu pokarmowego. Choroby te charakteryzują się nawracającymi okresami zaostrzeń i remisji, a ich dokładna przyczyna nie jest znana. Najczęściej spotykane postacie IBD to wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna.

Rodzaje nieswoistych zapaleń jelit

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego obejmuje błonę śluzową jelita grubego, powodując stan zapalny, który w cięższych przypadkach prowadzi do owrzodzeń. Zmiany zapalne zazwyczaj dotyczą odbytnicy, ale mogą obejmować również większą część jelita.

Choroba Leśniowskiego-Crohna może pojawić się w dowolnym odcinku przewodu pokarmowego – od jamy ustnej po odbyt. Charakterystyczną cechą tej choroby są odcinkowe zmiany zapalne, które występują na przemian ze zdrowymi fragmentami jelita.

Najczęstsze objawy

Objawy nieswoistych zapaleń jelit zależą od stopnia zaawansowania choroby oraz jej lokalizacji w przewodzie pokarmowym. Do najczęściej występujących dolegliwości należą:

• przewlekła biegunka, często z domieszką krwi,
• bóle i skurcze brzucha,
• zmniejszenie apetytu i utrata masy ciała,
• ogólne osłabienie i uczucie zmęczenia.

Okresy zaostrzeń mogą mieć różne nasilenie – od łagodnych do bardzo ciężkich, prowadzących nawet do powikłań wymagających hospitalizacji.

Co może zwiększać ryzyko choroby?

Dokładna przyczyna nieswoistych zapaleń jelit nie jest znana, jednak uważa się, że istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne i nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na bakterie jelitowe. Do czynników ryzyka należą:

• predyspozycje rodzinne – osoby, których bliscy krewni chorują na IBD, są bardziej narażone na rozwój choroby,
• wiek – większość przypadków diagnozuje się przed 30. rokiem życia, choć choroba może ujawnić się także później,
• palenie papierosów – zwłaszcza w przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna,
• stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofen, naproksen), które mogą zaostrzać objawy.

Jak diagnozuje się nieswoiste zapalenia jelit?

Ponieważ objawy IBD mogą przypominać inne choroby układu pokarmowego, konieczne jest przeprowadzenie szczegółowych badań. Podstawowym krokiem jest zebranie wywiadu medycznego i badanie fizykalne. Następnie lekarz może zlecić:

• badania krwi w celu wykrycia stanu zapalnego,
• badania kału, które pomagają wykluczyć infekcje i ocenić obecność krwi utajonej,
• badania endoskopowe, takie jak kolonoskopia czy gastroskopia, które umożliwiają ocenę wnętrza przewodu pokarmowego i pobranie wycinków do analizy,
• badania obrazowe (USG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny), jeśli konieczna jest dokładniejsza ocena zmian chorobowych.

Możliwe powikłania

Niektóre osoby z IBD mogą doświadczyć powikłań, które dotyczą nie tylko przewodu pokarmowego, ale także innych narządów. Do możliwych konsekwencji choroby należą:

• zwiększone ryzyko raka jelita grubego, zwłaszcza u osób z długotrwałym stanem zapalnym,
• zapalenie stawów i inne dolegliwości reumatyczne,
• powikłania oczne, takie jak zapalenie błony naczyniowej oka,
• odwodnienie spowodowane ciężką biegunką,
• powikłania zakrzepowe, zwiększające ryzyko wystąpienia zakrzepicy żylnej.

Regularne badania kontrolne i odpowiednia opieka medyczna pozwalają na wczesne wykrywanie i zapobieganie powikłaniom.

Co robić w przypadku podejrzenia choroby?

Jeśli zauważasz u siebie objawy, takie jak przewlekła biegunka, ból brzucha, utrata masy ciała czy obecność krwi w stolcu, warto skonsultować się z lekarzem. Wczesna diagnoza i odpowiednia opieka mogą pomóc w skutecznym kontrolowaniu choroby i poprawie jakości życia.