Dyspepsja, znana również jako niestrawność, to zespół objawów związanych z nieprawidłowym trawieniem i funkcjonowaniem górnego odcinka przewodu pokarmowego. Może objawiać się bólem lub uczuciem dyskomfortu w nadbrzuszu, wzdęciami, uczuciem pełności po posiłku, nudnościami czy odbijaniem. W większości przypadków nie udaje się jednoznacznie określić jej przyczyny – wtedy mówi się o dyspepsji czynnościowej.

Rodzaje dyspepsji i ich przyczyny

Dyspepsja może mieć charakter organiczny, czyli wynikać z konkretnej choroby, lub czynnościowy, gdy nie stwierdza się uchwytnej przyczyny problemu.

Do najczęstszych przyczyn dyspepsji organicznej należą:

• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,
• choroba refluksowa przełyku,
• przewlekłe zapalenie trzustki,
• choroby dróg żółciowych,
• rzadziej nowotwory układu pokarmowego.

Niektóre leki, zwłaszcza stosowane przewlekle, mogą powodować objawy niestrawności. Dotyczy to m.in. niesteroidowych leków przeciwzapalnych, preparatów żelaza czy antybiotyków.

Dyspepsja czynnościowa nie ma jasno określonej przyczyny, ale podejrzewa się, że może wynikać z zaburzeń pracy mięśni żołądka, nadwrażliwości na bodźce pokarmowe lub czynników psychologicznych, takich jak stres.

Jakie są objawy dyspepsji?

Objawy niestrawności mogą być różnorodne i obejmować:

• uczucie pełności po posiłku, nawet po niewielkiej ilości jedzenia,
• ból lub pieczenie w górnej części brzucha,
• odbijanie i uczucie gromadzenia się gazów w przewodzie pokarmowym,
• mdłości, a czasem także wymioty.

W niektórych przypadkach objawy nasilają się po spożyciu określonych potraw, np. tłustych, smażonych lub mocno przyprawionych. Dyskomfort najczęściej występuje w ciągu dnia, rzadko zakłóca sen.

Ważne jest, aby zwrócić uwagę na tzw. objawy alarmowe, które wymagają pilnej konsultacji lekarskiej. Należą do nich:

• niezamierzona utrata masy ciała,
• trudności w połykaniu,
• krwawienia z przewodu pokarmowego (np. krew w stolcu, fusowate wymioty),
• silny, przewlekły ból brzucha.

Jak diagnozuje się niestrawność?

Podstawą diagnostyki jest szczegółowy wywiad lekarski i badanie fizykalne. W niektórych przypadkach konieczne są dodatkowe badania, aby wykluczyć poważniejsze schorzenia, takie jak wrzody żołądka czy choroby nowotworowe.

Do najczęściej wykonywanych badań należą:

• gastroskopia – pozwala ocenić błonę śluzową przełyku, żołądka i dwunastnicy oraz wykryć ewentualne owrzodzenia lub zapalenia,
• testy na obecność Helicobacter pylori – bakterii, która może być przyczyną przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka i wrzodów,
• badania krwi – mogą pomóc w wykryciu niedokrwistości lub innych nieprawidłowości,
• USG jamy brzusznej – szczególnie jeśli podejrzewa się choroby trzustki lub dróg żółciowych.

Jak można złagodzić objawy niestrawności?

Nie istnieje jedno uniwersalne leczenie dyspepsji, dlatego podejście terapeutyczne zależy od jej rodzaju i nasilenia objawów. W przypadku dyspepsji organicznej kluczowe jest leczenie choroby podstawowej, np. wrzodów czy refluksu.

W przypadku dyspepsji czynnościowej leczenie koncentruje się na łagodzeniu objawów i obejmuje kilka podstawowych działań:

• Zmiana stylu życia i diety – zaleca się unikanie pokarmów ciężkostrawnych, tłustych, mocno przyprawionych, a także ograniczenie spożycia kawy i alkoholu. Ważne jest jedzenie mniejszych posiłków, ale częściej, oraz unikanie jedzenia tuż przed snem.
• Zaprzestanie palenia tytoniu – palenie może podrażniać błonę śluzową przewodu pokarmowego i nasilać objawy.
• Aktywność fizyczna i redukcja stresu – regularne ćwiczenia oraz techniki relaksacyjne, takie jak joga czy medytacja, mogą poprawić funkcjonowanie przewodu pokarmowego.

Czy dieta może pomóc w przypadku dyspepsji?

Dieta ma istotne znaczenie w kontrolowaniu objawów niestrawności. Osoby z dyspepsją powinny unikać potraw, które mogą powodować podrażnienie żołądka, takich jak:

• tłuste i smażone dania,
• pikantne przyprawy,
• napoje gazowane,
• alkohol i kawa.

Warto wprowadzić do diety produkty lekkostrawne, takie jak gotowane warzywa, chude mięso, ryż, banany oraz produkty bogate w błonnik, które wspierają prawidłową pracę jelit.

Czy dyspepsja może nawracać?

Dyspepsja często ma charakter przewlekły lub nawracający. U niektórych osób objawy znikają samoistnie po kilku miesiącach, u innych mogą utrzymywać się latami. Ważne jest znalezienie czynników wywołujących dolegliwości i unikanie ich, co może znacznie poprawić komfort życia.

Kiedy należy zgłosić się do lekarza?

Jeśli objawy niestrawności utrzymują się przez dłuższy czas lub znacząco wpływają na codzienne funkcjonowanie, warto skonsultować się z lekarzem. Specjalista pomoże określić przyczynę problemu i wdrożyć odpowiednie leczenie. W przypadku wystąpienia objawów alarmowych, takich jak utrata masy ciała, trudności w połykaniu czy krwawienia z przewodu pokarmowego, konieczna jest pilna konsultacja lekarska.