Zakażenia układu moczowego (ZUM) to częsty problem zdrowotny, który może dotyczyć zarówno dolnych, jak i górnych dróg moczowych. Objawy mogą być łagodne, jak w przypadku zapalenia pęcherza, lub bardzo poważne, jeśli infekcja dotknie nerek. Zrozumienie przyczyn i sposobów postępowania z ZUM jest kluczowe dla szybkiego rozpoznania i skutecznego leczenia.

Czym jest zakażenie układu moczowego?

Zakażenie układu moczowego to stan, w którym drobnoustroje chorobotwórcze przedostają się do dróg moczowych i namnażają się, prowadząc do stanu zapalnego. W zdrowym organizmie mocz jest jałowy, ale bakterie mogą dostać się do układu moczowego różnymi drogami, najczęściej poprzez cewkę moczową (droga wstępująca).

Wyróżnia się dwa główne rodzaje ZUM:

• Niepowikłane ZUM – występuje głównie u zdrowych kobiet bez problemów anatomicznych i czynnościowych układu moczowego.
• Powikłane ZUM – dotyczy osób z nieprawidłowościami układu moczowego, kamicą, cukrzycą, cewnikiem w pęcherzu lub innymi czynnikami zwiększającymi ryzyko powikłań.

Najczęstsze przyczyny zakażenia układu moczowego

ZUM najczęściej wywołują bakterie, choć mogą je powodować również wirusy czy grzyby. Wśród najczęstszych drobnoustrojów odpowiedzialnych za infekcje znajdują się:

• Escherichia coli – bakteria stanowiąca około 70-95% przypadków niepowikłanego ZUM,
• Staphylococcus saprophyticus – częściej spotykany u młodych, aktywnych seksualnie kobiet,
• Proteus mirabilis, Klebsiella pneumoniae, Enterococcus faecalis – mogą wywoływać powikłane ZUM, szczególnie u osób hospitalizowanych,
• Pseudomonas aeruginosa – występuje rzadziej, ale jest szczególnie oporny na leczenie.

Drobnoustroje przedostają się do układu moczowego głównie drogą wstępującą, czyli przez cewkę moczową. U kobiet, ze względu na krótszą cewkę moczową i bliskość odbytu, ryzyko infekcji jest większe niż u mężczyzn.

Objawy zakażenia układu moczowego

Objawy ZUM zależą od lokalizacji infekcji.

Zapalenie pęcherza moczowego (dolne ZUM):

• częste oddawanie moczu,
• pieczenie i ból podczas mikcji,
• uczucie parcia na mocz, nawet po jego oddaniu,
• ból w podbrzuszu,
• krwiomocz (mocz o różowym lub czerwonawym zabarwieniu).

Odmiedniczkowe zapalenie nerek (górne ZUM):

• silny ból w okolicy lędźwiowej,
• gorączka i dreszcze,
• nudności i wymioty,
• osłabienie,
• objaw Goldflama (ból przy opukiwaniu okolicy nerki).

Bezobjawowy bakteriomocz:
W niektórych przypadkach w moczu wykrywa się bakterie, ale pacjent nie odczuwa żadnych dolegliwości. Dotyczy to często kobiet w ciąży, osób starszych i pacjentów z cewnikiem moczowym.

Jak rozpoznać zakażenie układu moczowego?

Rozpoznanie ZUM opiera się na objawach oraz wynikach badań laboratoryjnych.

Badania diagnostyczne:

• Badanie ogólne moczu – wykrywa obecność leukocytów, bakterii i erytrocytów,
• Posiew moczu – identyfikuje konkretny szczep bakterii i pomaga dobrać właściwe leczenie,
• Badania krwi – mogą wykazać stan zapalny (podwyższone CRP, leukocytozę),
• USG nerek i pęcherza – stosowane w powikłanych ZUM, pozwala wykryć kamienie nerkowe czy zastój moczu.

W przypadku ciężkich infekcji może być konieczne wykonanie dodatkowych badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa czy scyntygrafia nerek.

Postępowanie i leczenie zakażeń układu moczowego

Leczenie ZUM polega na eliminacji bakterii poprzez odpowiednio dobraną terapię.

Ogólne zasady postępowania:

• spożywanie dużej ilości płynów w celu wypłukania bakterii,
• unikanie kawy, alkoholu i ostrych przypraw, które mogą podrażniać pęcherz,
• stosowanie termoforu lub ciepłych kąpieli w celu złagodzenia bólu,
• odpoczynek, szczególnie w przypadku odmiedniczkowego zapalenia nerek.

Leczenie farmakologiczne:
Antybiotyki są podstawą leczenia ZUM. W łagodnych przypadkach zapalenia pęcherza lekarz może zalecić krótką terapię, trwającą od 3 do 7 dni. W przypadku powikłanych infekcji lub odmiedniczkowego zapalenia nerek konieczna może być dłuższa terapia oraz hospitalizacja.

Kiedy zgłosić się do lekarza?
Należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem, jeśli:

• objawy utrzymują się mimo leczenia,
• występuje wysoka gorączka, dreszcze,
• pojawia się silny ból w okolicy lędźwiowej,
• w moczu obecna jest krew,
• pacjent ma osłabioną odporność lub choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca.

Jak zapobiegać zakażeniom układu moczowego?

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia ZUM, warto przestrzegać kilku zasad:

• pić dużo wody (co najmniej 2 litry dziennie),
• regularnie opróżniać pęcherz, unikać wstrzymywania moczu,
• dbać o higienę intymną (u kobiet podcierać się w kierunku od przodu do tyłu),
• unikać długotrwałego przebywania w mokrym kostiumie kąpielowym,
• po stosunku płciowym opróżniać pęcherz, aby usunąć bakterie,
• unikać częstego stosowania irygacji pochwy i agresywnych środków higienicznych.

Zakażenia układu moczowego są częstym problemem zdrowotnym, ale szybka diagnoza i odpowiednie leczenie mogą zapobiec powikłaniom. Jeśli masz objawy sugerujące ZUM, warto skonsultować się z lekarzem i nie lekceważyć problemu, szczególnie jeśli infekcje powracają.