Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna, która powoduje podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemię). Jest to wynik defektu wydzielania lub działania insuliny, hormonu produkowanego przez trzustkę. Długotrwała hiperglikemia może prowadzić do poważnych uszkodzeń różnych narządów, takich jak serce, naczynia krwionośne, nerki, oczy i nerwy.

Rodzaje cukrzycy

Cukrzyca nie jest jednorodną chorobą – istnieje kilka jej typów, które mają różne przyczyny i przebieg. Oto główne rodzaje:

1. Cukrzyca typu 1
   To autoimmunologiczna choroba, w której organizm atakuje i niszczy komórki β trzustki odpowiedzialne za produkcję insuliny. Choroba ta prowadzi do bezwzględnego niedoboru insuliny, co oznacza, że pacjenci z tym typem cukrzycy muszą stale przyjmować insulinę. Cukrzyca typu 1 rozwija się najczęściej u dzieci, młodzieży i młodych dorosłych. Objawy mogą pojawić się nagle i obejmują zwiększone pragnienie, częste oddawanie moczu, chudnięcie oraz zmęczenie.

2. Cukrzyca typu 2
   Jest to najczęściej występująca postać cukrzycy, stanowiąca około 80-90% przypadków. W jej przypadku organizm staje się oporny na działanie insuliny, a z czasem trzustka nie jest w stanie produkować wystarczającej ilości tego hormonu. Cukrzyca typu 2 rozwija się powoli i przez długi czas może przebiegać bezobjawowo. Czynniki ryzyka obejmują otyłość, brak aktywności fizycznej, niezdrową dietę oraz predyspozycje genetyczne.

3. Cukrzyca ciążowa
   To forma cukrzycy, która występuje u kobiet w ciąży i zazwyczaj ustępuje po porodzie. Jest wynikiem zaburzonego działania insuliny spowodowanego hormonami produkowanymi przez łożysko. Chociaż cukrzyca ciążowa ustępuje po porodzie, kobiety, które na nią chorowały, mają większe ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości.

4. Cukrzyca o znanej etiologii
   Ten typ cukrzycy obejmuje rzadkie postaci choroby spowodowane innymi schorzeniami, takimi jak choroby trzustki, genetyczne zaburzenia (np. MODY) lub stosowanie niektórych leków (np. kortykosteroidy).

Objawy cukrzycy

Objawy cukrzycy mogą się różnić w zależności od typu choroby i jej nasilenia. W cukrzycy typu 1 objawy pojawiają się szybko, podczas gdy w typie 2 mogą rozwijać się stopniowo. Do najczęstszych objawów należą:

• Zwiększone pragnienie (polidypsja)
• Częste oddawanie moczu (poliuria)
• Utrata masy ciała mimo zwiększonego apetytu
• Zmęczenie i osłabienie
• Rozmazany obraz widzenia
• Powolne gojenie się ran
• Częste infekcje, szczególnie skóry, dziąseł i układu moczowego

W cukrzycy typu 1 pierwszym objawem może być kwasica ketonowa, stan, w którym organizm zaczyna spalać tłuszcze zamiast glukozy, co prowadzi do nagromadzenia niebezpiecznych produktów przemiany materii – ketonów.

Powikłania cukrzycy

Nieleczona cukrzyca lub nieprawidłowo kontrolowana hiperglikemia może prowadzić do wielu powikłań zdrowotnych. Dzieli się je na powikłania ostre i przewlekłe.

• Ostre powikłania obejmują hipoglikemię (zbyt niski poziom glukozy we krwi), kwasicę ketonową oraz zespół hiperglikemiczno-hiperosmolarny. Każde z tych stanów wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

• Przewlekłe powikłania dotyczą głównie uszkodzenia naczyń krwionośnych i narządów. Mogą obejmować:

  • Choroby serca i naczyń (miażdżyca, zawał serca, udar)
  • Uszkodzenie nerek (nefropatia cukrzycowa)
  • Problemy z widzeniem (retinopatia cukrzycowa)
  • Neuropatię, czyli uszkodzenie nerwów, które może prowadzić do utraty czucia w kończynach
  • Problemy ze stopami, w tym trudno gojące się rany, które mogą prowadzić do amputacji

Diagnostyka cukrzycy

Cukrzycę rozpoznaje się na podstawie badania poziomu glukozy we krwi. Istnieje kilka testów diagnostycznych, które mogą potwierdzić chorobę:

• Glikemia na czczo – poziom glukozy mierzony po 8-12 godzinach od ostatniego posiłku. Wynik powyżej 126 mg/dl może świadczyć o cukrzycy.
• Test doustnego obciążenia glukozą (OGTT) – po wypiciu roztworu glukozy mierzy się poziom cukru we krwi po 2 godzinach. Wynik powyżej 200 mg/dl wskazuje na cukrzycę.
• Hemoglobina glikowana (HbA1c) – mierzy średnie stężenie glukozy we krwi z ostatnich 2-3 miesięcy. Wynik ≥6,5% może świadczyć o cukrzycy.
• Przypadkowa glikemia – jeśli poziom cukru we krwi w dowolnym momencie wynosi 200 mg/dl lub więcej, a pacjent ma objawy cukrzycy, diagnoza może być potwierdzona.

Leczenie cukrzycy

Leczenie cukrzycy zależy od jej typu i obejmuje zmiany w stylu życia, farmakoterapię oraz monitorowanie poziomu glukozy. Główne metody leczenia obejmują:

1. Cukrzyca typu 1
   Ponieważ organizm nie produkuje insuliny, leczenie opiera się na codziennym podawaniu insuliny. Pacjenci muszą regularnie monitorować poziom glukozy we krwi i dostosowywać dawki insuliny do spożywanych posiłków oraz aktywności fizycznej.

2. Cukrzyca typu 2
   W początkowych stadiach cukrzycy typu 2 kluczową rolę odgrywają zmiany stylu życia, takie jak zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna i utrata masy ciała. W przypadku braku poprawy w kontroli poziomu cukru, lekarz może zalecić leki doustne, takie jak metformina, a w niektórych przypadkach również insulinę.

3. Cukrzyca ciążowa
   W większości przypadków leczenie polega na monitorowaniu poziomu cukru, odpowiedniej diecie i ćwiczeniach. Jeśli poziom glukozy pozostaje wysoki, konieczne może być podawanie insuliny.

Jak zapobiegać cukrzycy?

Chociaż nie wszystkie typy cukrzycy można zapobiec, istnieją sposoby na zmniejszenie ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2. Oto kilka wskazówek:

• Utrzymuj zdrową wagę – nawet niewielka utrata masy ciała może znacznie zmniejszyć ryzyko zachorowania na cukrzycę.
• Bądź aktywny fizycznie – regularne ćwiczenia pomagają kontrolować poziom cukru we krwi i poprawiają wrażliwość organizmu na insulinę.
• Zdrowa dieta – unikaj przetworzonej żywności i nadmiaru cukru, jedz więcej warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów i zdrowych tłuszczów.
• Monitoruj poziom cukru – jeśli znajdujesz się w grupie ryzyka, regularnie badaj poziom glukozy we krwi.

Podsumowanie

Cukrzyca to poważna choroba, która może prowadzić do licznych powikłań, jeśli nie jest odpowiednio kontrolowana. Ważne jest wczesne rozpoznanie i podjęcie leczenia, aby zapobiec długotrwałym skutkom. Regularne badania, zdrowa dieta i aktywność fizyczna odgrywają kluczową rolę w zarządzaniu cukrzycą i zmniejszeniu ryzyka jej powikłań. Jeśli masz jakiekolwiek pytania dotyczące cukrzycy lub obawiasz się o swoje zdrowie, skonsultuj się z lekarzem.