Niedoczynność tarczycy: przyczyny, objawy i leczenie

Niedoczynność tarczycy to stan, w którym organizm produkuje za mało hormonów tarczycowych – tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3). Niedobór tych hormonów powoduje ogólne spowolnienie procesów metabolicznych i może prowadzić do szeregu objawów klinicznych, w tym charakterystycznych zmian skórnych, osłabienia, przyrostu masy ciała czy nietolerancji zimna.

Rodzaje i przyczyny niedoczynności tarczycy
Niedoczynność tarczycy dzielimy na pierwotną, wtórną i trzeciorzędową w zależności od miejsca zaburzeń:

• Pierwotna niedoczynność: Wynika z uszkodzenia samej tarczycy. Najczęstszą przyczyną jest choroba Hashimoto, przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Inne przyczyny to leczenie radiojodem, operacje tarczycy, nadmierna podaż jodu, stosowanie leków (np. amiodaronu, litu), czy znaczący niedobór jodu w diecie.
• Wtórna niedoczynność: Spowodowana brakiem wydzielania TSH przez przysadkę mózgową. Może być wynikiem guzów, uszkodzeń naczyniowych, urazów czy leczenia operacyjnego.
• Trzeciorzędowa niedoczynność: Jest skutkiem uszkodzenia podwzgórza i niedoboru TRH (tyreoliberyny).

Objawy niedoczynności tarczycy
Objawy różnią się intensywnością w zależności od stopnia niedoboru hormonów i mogą obejmować:

1. Ogólne: Osłabienie, przyrost masy ciała, senność, spowolnienie ruchowe i psychiczne, uczucie zimna.
2. Skóra i włosy: Sucha, zimna skóra o żółtawym odcieniu, łamliwe włosy, obrzęk podskórny (obrzęk śluzowaty), wypadanie brwi.
3. Układ krążenia: Bradykardia, niskie ciśnienie tętnicze, osłabione tętno, powiększenie sylwetki serca.
4. Układ oddechowy: Ochrypły głos, spłycenie oddechu, objawy nieżytu dróg oddechowych.
5. Układ pokarmowy: Przewlekłe zaparcia, w zaawansowanych przypadkach wodobrzusze.
6. Układ nerwowy i psychika: Depresja, zaburzenia pamięci, osłabienie słuchu, parestezje, zespół cieśni nadgarstka.
7. Układ rozrodczy: Zaburzenia miesiączkowania, niepłodność, osłabienie libido.

W skrajnych przypadkach rozwija się stan zagrożenia życia – śpiączka hipometaboliczna, charakteryzująca się hipotermią, bradykardią, obrzękami i kwasicą oddechową.

Subkliniczna niedoczynność tarczycy
Jest to łagodniejsza forma niedoczynności, w której objawy są mało nasilone lub nie występują. Często towarzyszy jej podwyższone stężenie cholesterolu LDL. Stan ten zwiększa ryzyko rozwoju pełnoobjawowej niedoczynności tarczycy.

Diagnostyka
Rozpoznanie opiera się na badaniach hormonalnych:

• TSH: Podwyższone w pierwotnej niedoczynności, obniżone we wtórnej i trzeciorzędowej.
• FT4 i FT3: Obniżone wartości wskazują na niedobór hormonów tarczycowych.
• Przeciwciała anty-TPO: Podwyższone w autoimmunologicznej niedoczynności (np. Hashimoto).
  Badania obrazowe, takie jak USG tarczycy, są pomocne w ocenie wielkości i struktury gruczołu.

Kiedy zgłosić się do lekarza?
Jeśli odczuwasz przewlekłe zmęczenie, senność, przybierasz na wadze bez wyraźnego powodu lub masz inne objawy sugerujące niedoczynność tarczycy, skonsultuj się z lekarzem. Wczesna diagnoza i leczenie mogą zapobiec poważnym powikłaniom i poprawić jakość życia.