Biegunka to częsty problem zdrowotny, który zwykle trwa krótko, ale w przypadku przewlekłego przebiegu może świadczyć o poważniejszych schorzeniach. Charakterystycznym objawem jest częste oddawanie luźnego, półpłynnego lub wodnistego stolca (trzy lub więcej razy na dobę). Aby uniknąć groźnych powikłań, szczególnie odwodnienia, konieczne jest odpowiednie nawodnienie oraz, w razie potrzeby, konsultacja medyczna.

Czym jest biegunka?

Biegunką określa się stolce o luźnej konsystencji, oddawane z częstotliwością wyższą niż trzy razy dziennie. Prawidłowa liczba wypróżnień różni się w populacji i może wahać się od jednego razu na trzy dni do trzech razy dziennie.

Biegunka może być klasyfikowana w zależności od czasu trwania:

• Ostra: do 14 dni.
• Przetrwała: 14–29 dni.
• Przewlekła: trwająca 30 dni lub dłużej.

Mechanizmy biegunki

Biegunka może wynikać z różnych mechanizmów:

1. Osmotyczna: Spowodowana niemożnością wchłonięcia substancji zatrzymujących wodę w jelitach, co zwiększa objętość stolca.
2. Wydzielnicza: Związana z aktywnym wydzielaniem soli i wody do światła jelita.
3. Zapalna: Występuje w wyniku uszkodzenia nabłonka jelitowego przez proces chorobowy.

Często współistnieją dwa lub więcej mechanizmów u jednej osoby.

Przyczyny biegunki

Ostra biegunka

Najczęściej spowodowana infekcjami jelitowymi:

• Wirusy (np. rotawirusy, norowirusy): Przenoszone drogą kropelkową lub przez skażoną żywność i wodę.
• Bakterie (np. Salmonella): Powodują ostre zatrucia pokarmowe.
• Pasożyty (np. Giardia lamblia).
  Biegunce infekcyjnej mogą towarzyszyć gorączka, nudności, wymioty i odwodnienie.

Inne przyczyny ostrej biegunki:

• Biegunka poantybiotykowa: Wywołana zaburzeniem równowagi mikroflory jelitowej. Przykładem jest rzekomobłoniaste zapalenie jelit.
• Biegunka polekowa i pokarmowa: Może wynikać z działania niektórych leków, spożycia substancji toksycznych (np. trujących grzybów) lub nadmiaru laktozy, fruktozy czy sorbitolu w diecie.

Przewlekła biegunka

Przyczyny przewlekłej biegunki są bardziej zróżnicowane i często związane z poważniejszymi schorzeniami:

• Choroby zapalne jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego).
• Zespół jelita drażliwego (IBS).
• Niedobór enzymów trawiennych (np. laktazy w nietolerancji laktozy).
• Nowotwory hormonalne (np. VIP-oma, gastrinoma).
• Choroby trzustki (np. przewlekłe zapalenie trzustki, mukowiscydoza).
• Celiakia: Nietolerancja glutenu powodująca uszkodzenie jelit.
• Biegunka tłuszczowa: Stolce błyszczące, trudne do spłukania, wynikające z zaburzeń trawienia tłuszczów.

Objawy towarzyszące biegunce

Warto zwrócić uwagę na objawy wskazujące na poważniejsze problemy zdrowotne:

• Krew, śluz lub ropa w stolcu.
• Gorączka, dreszcze.
• Utrata masy ciała (>10% w ciągu 6 miesięcy).
• Utrata apetytu, osłabienie.

W przypadku biegunki z krwią konieczna jest pilna konsultacja z lekarzem, ponieważ może to świadczyć o hemoroidach, ale również o nowotworze jelita grubego lub chorobach zapalnych.

Przewlekła biegunka

Wymaga szczegółowej diagnostyki i leczenia przyczynowego:

• Badania laboratoryjne: Ocena elektrolitów, morfologii krwi, markerów stanu zapalnego.
• Badania obrazowe: Kolonoskopia, rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa w celu oceny jelit.
• Leczenie przyczynowe: Zależy od rozpoznanej choroby, np. dieta bezglutenowa w celiakii, leczenie stanów zapalnych w chorobach jelit, enzymy trzustkowe w niewydolności trzustki.

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Pilna konsultacja jest konieczna, jeśli:

• Biegunka trwa dłużej niż 3–4 dni.
• Towarzyszy jej gorączka, krew w stolcu, silne osłabienie.
• Występują objawy odwodnienia (suchość w ustach, mała ilość moczu).
• Dochodzi do utraty masy ciała, osłabienia lub bólu brzucha.

Zapobieganie biegunce

• Mycie rąk przed jedzeniem i po skorzystaniu z toalety.
• Spożywanie świeżej i odpowiednio przygotowanej żywności.
• Ostrożność podczas picia wody w krajach o niskich standardach sanitarnych.
• Ostrożne stosowanie antybiotyków, aby uniknąć biegunki poantybiotykowej.

Jeśli masz nawracającą lub długotrwałą biegunkę, nie zwlekaj z wizytą u lekarza. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie mogą zapobiec poważnym powikłaniom.