Zaparcia są częstym problemem zdrowotnym, który może dotyczyć osób w różnym wieku. Określane jako zmniejszona częstotliwość wypróżnień (mniej niż 2 razy w tygodniu), towarzyszą im często trudności w oddawaniu stolca, uczucie niepełnego wypróżnienia oraz twardy, suchy stolec. Ciężkie zaparcia mogą obejmować mniej niż dwa wypróżnienia w miesiącu.
Jak często występują zaparcia?
Zaparcia dotykają od 20% do 30% populacji, częściej kobiety, osoby starsze oraz pacjentów z ograniczoną mobilnością. Problem ten bywa również skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków.
Czy zaparcia to objaw choroby?
Nagła zmiana rytmu wypróżnień u osoby, która wcześniej nie miała problemów z oddawaniem stolca, powinna wzbudzić czujność. Może to być sygnał wskazujący na chorobę organiczną, w tym potencjalnie groźne schorzenia, takie jak rak jelita grubego.
Przyczyny zaparć
Przyczyny zaparć można podzielić na:
-
Czynnościowe:
- Zaparcie czynnościowe: Najczęstsza przyczyna przewlekłych zaparć, niezwiązana z chorobą organiczną.
- Zespół jelita drażliwego (IBS): Postać z zaparciem.
-
Związane z lekami:
- Leki przeciwbólowe (np. opioidy).
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne.
- Preparaty żelaza.
- Leki przeciwnadciśnieniowe (np. diuretyki, blokery kanału wapniowego).
-
Choroby jelit i odbytu:
- Uchyłkowatość, rak jelita grubego, wypadanie odbytnicy.
- Zwężenia jelit spowodowane chorobą Leśniowskiego-Crohna, zapaleniem niedokrwiennym czy gruźlicą.
-
Czynniki neurologiczne i metaboliczne:
- Choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, neuropatie cukrzycowe.
- Niedoczynność tarczycy, hiperkalcemia.
-
Inne czynniki:
- Ciąża, choroby psychiczne (np. depresja).
- Jadłowstręt psychiczny, choroby tkanki łącznej (np. twardzina układowa).
Jak poprawić pracę jelit?
Zmiana stylu życia i diety często pomaga w złagodzeniu zaparć:
- Spożycie błonnika: Codziennie należy przyjmować 25–30 g błonnika. Znajduje się on w owocach, warzywach, pełnoziarnistych produktach zbożowych i otrębach.
- Odpowiednia ilość płynów: Zaleca się picie co najmniej 3 litrów płynów dziennie.
- Aktywność fizyczna: Regularny ruch wspiera pracę jelit.
Należy unikać nawyków, takich jak ignorowanie potrzeby wypróżnienia, co może pogorszyć zaparcia.
Kiedy udać się do lekarza?
Nagła zmiana rytmu wypróżnień lub towarzyszące objawy ogólne mogą wskazywać na poważne schorzenia, które wymagają pilnej konsultacji medycznej. Wskazania obejmują:
- Utratę masy ciała >10% w ciągu 3–6 miesięcy.
- Gorączkę, osłabienie, krwawienie jelitowe, smoliste stolce.
- Obciążenie rodzinne rakiem jelita grubego.
- Wiek powyżej 45 lat z nowymi objawami zaparć.
Diagnoza i badania w zaparciach
Lekarz przeprowadzi wywiad dotyczący objawów, stosowanych leków oraz diety. W razie potrzeby może zlecić:
- Badania laboratoryjne: Ocena stanu zapalnego, elektrolitów, markerów chorób endokrynologicznych.
- Badania radiologiczne: Wlew kontrastowy, czas pasażu jelitowego.
- Endoskopię: Kolonoskopia w celu wykluczenia zmian organicznych.
Leczenie zaparć
Leczenie zależy od przyczyny zaparć. W wielu przypadkach wystarczą zmiany w diecie, większa aktywność fizyczna i unikanie leków nasilających problem.
Leki przeczyszczające mogą być stosowane w zaparciach przewlekłych, ale ich stosowanie powinno być konsultowane z lekarzem, szczególnie w przypadku długotrwałego leczenia.
Zaparcia u niemowląt i dzieci
Zaparcia u noworodków wymagają pilnej oceny, gdyż mogą być objawem poważnych schorzeń, takich jak choroba Hirschsprunga. U niemowląt problem często pojawia się przy zmianie diety (np. wprowadzeniu mleka krowiego). W takich przypadkach ważne jest zapewnienie odpowiedniego nawodnienia i właściwej ilości błonnika.
Podsumowanie
Zaparcia mogą mieć różnorodne przyczyny – od prostych problemów dietetycznych po poważne schorzenia wymagające interwencji medycznej. Jeśli dolegliwości utrzymują się lub towarzyszą im inne niepokojące objawy, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.