Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy to schorzenie charakteryzujące się cyklicznym pojawianiem się wrzodów trawiennych w błonie śluzowej żołądka lub dwunastnicy. Wrzody te powstają w wyniku zaburzenia równowagi między czynnikami ochronnymi błony śluzowej a działaniem drażniącym kwasu solnego i pepsyny. Najczęściej dotykają osób dorosłych, a ich objawy oraz przebieg mogą być różnorodne.

Przyczyny choroby wrzodowej

Najczęstszą przyczyną wrzodów jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Jest ona wyjątkowo odporna na kwaśne środowisko żołądka i produkuje toksyny, które niszczą komórki błony śluzowej, powodując zapalenie i nadmierne wydzielanie kwasu solnego. Helicobacter pylori odpowiada za 70% przypadków wrzodów żołądka i 75–90% wrzodów dwunastnicy.

Innym istotnym czynnikiem ryzyka są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak aspiryna, ibuprofen czy ketoprofen. Długotrwałe stosowanie tych leków może uszkadzać błonę śluzową przewodu pokarmowego, prowadząc do powstania wrzodów.

Dodatkowymi czynnikami zwiększającymi ryzyko choroby wrzodowej są:

• palenie papierosów,
• czynniki genetyczne (np. grupa krwi 0),
• przewlekły stres (który nasila objawy, choć nie jest bezpośrednią przyczyną).

Objawy choroby wrzodowej

Wielu pacjentów z chorobą wrzodową nie odczuwa żadnych dolegliwości. U osób objawowych najczęstsze symptomy to:

• piekący ból lub dyskomfort w nadbrzuszu, który pojawia się:
  • w przypadku wrzodów żołądka – podczas posiłków,
  • w przypadku wrzodów dwunastnicy – na czczo lub 2–3 godziny po posiłku (często w nocy),
• ustępowanie bólu po spożyciu pokarmu lub przyjęciu leków zobojętniających,
• uczucie pełności po posiłkach,
• nudności, wymioty, a czasem wymioty o wyglądzie "fusów od kawy",
• smoliste stolce świadczące o krwawieniu z przewodu pokarmowego.

Diagnostyka choroby wrzodowej

Podstawowym badaniem diagnostycznym w chorobie wrzodowej jest gastroskopia, która pozwala na dokładną ocenę błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, wykrycie wrzodów oraz pobranie wycinków do badania. Testy na obecność Helicobacter pylori mogą obejmować:

• test ureazowy z pobranych wycinków,
• test oddechowy,
• badanie antygenów bakterii w kale,
• testy serologiczne na przeciwciała.

Leczenie choroby wrzodowej

Leczenie choroby wrzodowej ma na celu złagodzenie objawów, wyleczenie wrzodów oraz zapobieganie powikłaniom. Kluczowe znaczenie ma eliminacja zakażenia Helicobacter pylori poprzez terapię eradykacyjną, która obejmuje:

• antybiotyki,
• leki zmniejszające wydzielanie kwasu żołądkowego, takie jak inhibitory pompy protonowej (IPP).

Dodatkowe zalecenia obejmują:

• unikanie palenia papierosów,
• ograniczenie spożycia alkoholu, kawy i potraw nasilających objawy,
• stosowanie NLPZ wyłącznie pod kontrolą lekarza.

W ciężkich przypadkach lub przy powikłaniach, takich jak perforacja lub krwotok, konieczne może być leczenie chirurgiczne.

Powikłania choroby wrzodowej

Choroba wrzodowa może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak:

• krwawienia z przewodu pokarmowego (manifestujące się wymiotami krwią lub smolistymi stolcami),
• perforacja (przedziurawienie) ściany żołądka lub dwunastnicy,
• zwężenie odźwiernika uniemożliwiające normalne przesuwanie się treści pokarmowej.

Każdy z tych stanów wymaga pilnej interwencji medycznej.

Profilaktyka i postępowanie po leczeniu

Po zakończeniu leczenia ważne jest utrzymanie zdrowych nawyków, takich jak:

• regularne posiłki,
• unikanie pokarmów wywołujących dolegliwości,
• rzucenie palenia,
• stosowanie NLPZ tylko w razie konieczności.

W niektórych przypadkach konieczna jest kontrolna gastroskopia w celu oceny gojenia się wrzodów.

Choroba wrzodowa to schorzenie wymagające uwagi i systematycznego leczenia. Jeśli występują objawy sugerujące wrzody, nie zwlekaj – zgłoś się do lekarza, aby zapobiec poważnym powikłaniom i zadbać o swoje zdrowie.