Afty to niewielkie, bolesne nadżerki pojawiające się na błonie śluzowej jamy ustnej. Mogą występować na policzkach, języku, podniebieniu, dziąsłach czy wargach. Najczęściej goją się samoistnie w ciągu 7–14 dni, nie pozostawiając blizn. Jeśli jednak nawracają, mogą być objawem problemów zdrowotnych, takich jak niedobory składników odżywczych lub choroby przewlekłe.

Jak wyglądają afty i jakie dają objawy?

Afty to małe, okrągłe owrzodzenia otoczone czerwoną obwódką. Początkowo mogą dawać uczucie pieczenia lub mrowienia, a po 1–2 dniach pokrywają się białym lub żółtawym nalotem. Przez kilka dni powiększają się, osiągając maksymalny rozmiar, po czym stopniowo zanikają. Choć nie są groźne, ich obecność bywa bardzo uciążliwa – zwłaszcza jeśli występują w większej liczbie jednocześnie. Ból towarzyszący aftom może utrudniać jedzenie, picie, a nawet mówienie.

Przyczyny powstawania aft

Dokładne przyczyny aft nie są do końca znane, ale uważa się, że mają one związek z nieprawidłową reakcją układu odpornościowego. Istnieje jednak kilka czynników, które mogą zwiększać ryzyko ich wystąpienia:

• Urazy mechaniczne – przypadkowe przygryzienie policzka, skaleczenie twardym pokarmem, uszkodzenia spowodowane aparatem ortodontycznym lub protezą.
• Obniżona odporność – osłabienie organizmu, infekcje i przemęczenie mogą sprzyjać ich pojawianiu się.
• Stres – długotrwałe napięcie psychiczne często ma wpływ na stan błony śluzowej jamy ustnej.
• Niedobory witamin i minerałów – zwłaszcza brak żelaza, kwasu foliowego i witaminy B12.

Częste występowanie aft może również sygnalizować problemy zdrowotne, takie jak choroby układu pokarmowego (np. celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna) czy zaburzenia autoimmunologiczne.

Rodzaje aft

Afty mogą przybierać różne postaci:

• Afty małe (afty Mikulicza) – najczęstszy typ, mający 3–5 mm średnicy. Goją się zwykle w ciągu dwóch tygodni.
• Afty duże (afty Suttona) – większe, głębsze zmiany, które mogą przekraczać 10 mm średnicy i pozostawiać blizny. Proces gojenia trwa dłużej niż 14 dni.

Czy afty są zaraźliwe?

Nie, afty nie są wynikiem infekcji wirusowej ani bakteryjnej, dlatego nie można się nimi zarazić przez kontakt z osobą, u której wystąpiły.

Nawracające afty – kiedy wymagają diagnostyki?

Jeśli afty pojawiają się często, są liczne lub trudno się goją, warto skonsultować się z lekarzem. Mogą być objawem chorób ogólnoustrojowych, takich jak:

• choroby zapalne jelit (np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego),
• celiakia,
• choroby autoimmunologiczne (np. toczeń rumieniowaty układowy, choroba Behçeta),
• niedobory witamin i minerałów,
• zaburzenia odporności.

Lekarz może zlecić dodatkowe badania, aby sprawdzić, czy afty są jedynym objawem, czy też towarzyszą innym problemom zdrowotnym.

Afty u dzieci

U dzieci afty występują stosunkowo często, zwłaszcza jeśli niedawno przechodziły infekcję lub mają niedobory witamin. Niewłaściwa higiena jamy ustnej i częste wkładanie rąk do buzi mogą sprzyjać powstawaniu nadżerek. Jeśli afty nawracają, warto skonsultować się z pediatrą.

Jak złagodzić dolegliwości?

Afty mogą powodować silny ból, dlatego warto sięgnąć po preparaty dostępne w aptekach. Niektóre środki działają przeciwbólowo i przyspieszają gojenie. Dodatkowo można wspomóc leczenie domowymi sposobami, takimi jak:

• płukanki z letniej wody z solą,
• napary z rumianku lub szałwii,
• smarowanie aft żelem aloesowym lub olejkiem z drzewa herbacianego,
• unikanie kwaśnych, ostrych i gorących potraw, które mogą podrażniać zmiany.

Kiedy udać się do lekarza?

Jeśli afty są bardzo duże, często nawracają, nie goją się przez długi czas lub utrudniają normalne funkcjonowanie, warto skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub stomatologiem. W razie potrzeby może on zalecić dodatkowe badania oraz dobrać odpowiednie leczenie. Wczesna diagnoza może pomóc znaleźć przyczynę problemu i zapobiec jego nawrotom.