Otyłość, zdefiniowana jako nadmierne gromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie, jest uznawana za poważny problem zdrowotny. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) klasyfikuje otyłość jako chorobę, a nadwaga i otyłość stanowią jedne z głównych czynników ryzyka rozwoju wielu przewlekłych chorób, takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, czy choroby sercowo-naczyniowe. Im wyższy wskaźnik masy ciała (BMI), tym większe ryzyko zdrowotne.

Rozprzestrzenienie otyłości na świecie i w Polsce

Otyłość osiąga obecnie rozmiary globalnej epidemii. Od 1975 roku liczba osób zmagających się z tym problemem wzrosła ponad trzykrotnie. Według danych WHO, w 2016 roku na świecie prawie 2 miliardy dorosłych miały nadwagę, a ponad 650 milionów było otyłych. W Polsce problem ten dotyczy około 8 milionów osób dorosłych. Z badań wynika, że nadwaga i otyłość dotykają ponad połowy dorosłych Europejczyków. W Polsce na otyłość choruje 24,4% mężczyzn i 25,0% kobiet, a problem nadwagi dotyczy aż 43,2% mężczyzn i 30,5% kobiet. Szczególnym zagrożeniem jest otyłość brzuszna, która występuje u 32,2% mężczyzn i 45,7% kobiet.

Przyczyny otyłości

Otyłość może być wynikiem wielu różnych czynników, które można podzielić na pierwotne (związane głównie z nadmiernym spożywaniem kalorii) oraz wtórne (wynikające z innych schorzeń, takich jak zaburzenia hormonalne czy genetyczne). W zdecydowanej większości przypadków otyłość pierwotna jest efektem dodatniego bilansu energetycznego – spożywanie zbyt dużej ilości kalorii w stosunku do zapotrzebowania organizmu.

Czynniki biologiczne

Nasze ciała są naturalnie przystosowane do magazynowania energii w postaci tłuszczu. Każda nadmiarowa kaloria, która nie jest wykorzystywana do codziennych potrzeb, zostaje odłożona w tkance tłuszczowej. W przeszłości ten mechanizm był kluczowy do przetrwania w okresach głodu, jednak współcześnie, w społeczeństwach rozwiniętych, dostęp do żywności jest stały, co przyczynia się do nadwagi i otyłości. Na rozwój otyłości mogą również wpływać zaburzenia hormonalne, takie jak niedoczynność tarczycy czy nadmiar androgenów u kobiet.

Czynniki psychogenne i emocjonalne

Stres, depresja i problemy emocjonalne mogą prowadzić do kompulsywnego jedzenia lub tzw. jedzenia emocjonalnego. W takich sytuacjach jedzenie staje się sposobem radzenia sobie z napięciem emocjonalnym, a pacjenci często sięgają po wysokokaloryczne, przetworzone produkty. Problemy takie jak zespół kompulsywnego jedzenia czy jedzenie nocne również sprzyjają rozwojowi otyłości.

Czynniki środowiskowe i społeczne

Środowisko, w którym żyjemy, również ma istotny wpływ na rozwój otyłości. Przetworzona żywność, bogata w tłuszcze i cukry, jest łatwo dostępna i stosunkowo tania. Ponadto, współczesny styl życia charakteryzuje się ograniczoną aktywnością fizyczną – praca biurowa, częste korzystanie z transportu i spędzanie wolnego czasu przed ekranem sprzyjają dodatniemu bilansowi energetycznemu. Dodatkowo, zanieczyszczenie powietrza i brak motywacji do aktywności na świeżym powietrzu mogą potęgować ten problem.

Konsekwencje zdrowotne otyłości

Otyłość ma poważne konsekwencje zdrowotne. Wzrost masy ciała prowadzi do zwiększenia ryzyka rozwoju wielu chorób przewlekłych, takich jak:

• Cukrzyca typu 2: Otyłość jest jednym z głównych czynników ryzyka tej choroby, która z czasem może prowadzić do poważnych powikłań.
• Nadciśnienie tętnicze i choroby sercowo-naczyniowe: Otyłość przyczynia się do podwyższonego ciśnienia krwi i zwiększa ryzyko zawału serca, udaru mózgu oraz innych schorzeń serca.
• Problemy układu pokarmowego: Może występować kamica żółciowa oraz niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD).
• Zaburzenia hormonalne i niepłodność: Otyłość może prowadzić do zaburzeń cyklu miesiączkowego u kobiet i problemów z płodnością.
• Zwiększone ryzyko nowotworów: Osoby otyłe są bardziej narażone na rozwój nowotworów, takich jak rak piersi, jajnika, prostaty, wątroby i nerek.
• Problemy kostno-stawowe: Nadmierna masa ciała obciąża stawy, co zwiększa ryzyko choroby zwyrodnieniowej stawów.

Profilaktyka i leczenie otyłości

Zapobieganie otyłości wymaga zmian w stylu życia, szczególnie w zakresie nawyków żywieniowych i aktywności fizycznej. Ważne jest, aby unikać nadmiernego spożywania wysokokalorycznych produktów i dążyć do regularnej aktywności fizycznej. Edukacja w zakresie zdrowego odżywiania oraz promowanie aktywności fizycznej to kluczowe elementy prewencji otyłości, zarówno wśród dorosłych, jak i dzieci.

Z punktu widzenia społeczeństwa, istotne jest tworzenie środowiska, które sprzyja zdrowemu stylowi życia. W niektórych krajach wprowadzono już przepisy ograniczające dostępność słodzonych napojów poprzez opodatkowanie ich sprzedaży. Takie działania mają na celu zmniejszenie konsumpcji niezdrowych produktów, co w dłuższej perspektywie powinno wpłynąć na zmniejszenie liczby osób z otyłością.

Podsumowanie

Otyłość to poważne wyzwanie zdrowotne, które zwiększa ryzyko wielu chorób przewlekłych. Chociaż istnieje wiele czynników wpływających na rozwój otyłości, największy wpływ na nasze zdrowie mają nawyki żywieniowe oraz poziom aktywności fizycznej. Ważne jest, aby dążyć do zdrowego stylu życia i w razie potrzeby zasięgnąć porady specjalisty.

Jeśli masz pytania dotyczące otyłości, skonsultuj się z naszym lekarzem, aby omówić najlepsze opcje leczenia i profilaktyki.